Ten najpopularniejszy zbójnik na Śląsku Cieszyńskim i na Morawach nazywał się Ondraš Šebesta, a według ostatnich informacji jego nazwisko brzmiało – Fucziman. Prawdopodobnie urodził się 11 listopada 1680 r. w Janowicach na Śląsku Cieszyńskim koło Frydka-Mistka. Zginął 1 kwietnia 1715 roku w karczmie w Sviadnovie.
Pochodził z zamożnej rodziny będąc synem wójta Janowic Andrzeja Szebesty. Z przekazów ludowych wynika, że rodzice posłali Ondraszka do łacińskiej szkoły pijarów w mieście Přibor na Morawach, ale został z niej usunięty za złe sprawowanie. W części przekazów mowa jest też o tym, że na zbójecką ścieżkę wstąpił po zabiciu dragona w bójce. Inna z legend głosi, że został zbójnikiem, bo chciał się zemścić za zniewagę podczas służby jako hajduk na dworze hrabiego Franciszka Wilhelma Prażmy we Frydku, który kazał go wychłostać za romans z jego żoną. Według historyków Ondraszek rozpoczął swoje zbójowanie przed 1709 rokiem. Przez kilka lat grasował ze swoją kompanią głównie w okolicach Łysej Góry na pograniczu Śląska Cieszyńskiego i Moraw wiele razy plądrując okoliczne wsie i mordując ich mieszkańców. Czasami zapuszczał się aż po Racibórz czy po Lanckoronę. W kompani Ondraszka byli zbójnicy ze Śląska Cieszyńskiego, Moraw, osadnicy wołoscy z ówczesnego pogranicza węgierskiego (obecnie czesko-słowackiego) i zbiegli żołnierze. Zbójnicy czuli się na tyle bezkarni, że z niektórych dworów i wsi ściągali kontrybucję. Stąd za „głowę” żywego lub martwego Ondraszka wyznaczono nagrodę 100 florenów. To skusiło jednego z jego kompanów Jerzego Juraszka. 1 kwietnia 1715 r. w karczmie w Sviadnovie wziął ciupagę Ondraszka i uderzył go w głowę obuchem zabijając na miejscu. Ciało Ondraszka przewieziono do Frydka, gdzie poćwiartowano je na rynku, a kawałki porozwieszano na drzewach. Jerzy Juraszek udał się do Cieszyna po nagrodę 100 florenów. Ale tam go uwięziono w lochu, gdzie po torturach zmarł.
W ludowych przekazach ludzie opowiadali o Ondraszku jako o obrońcy chłopów i wrogu bogatych wielmoży. Ondraszkowi przypisywano magiczną moc, którą miał zawdzięczać czarodziejskiemu obuszkowi oraz magicznemu kubkowi i pistoletowi trafiającemu zawsze do celu. Po dziś dzień krążą legendy o skarbach Ondraszka, które mają być ukryte m. in. w jaskini w rezerwacie przyrody Kopce przy Cieszynie czy na górze Ochodzita w Koniakowie. Ondraszek został bohaterem wielu powieści napisanych m. in. przez Zofię Szczucką-Kossak (1937) czy Gustawa Morcinka (1953) oraz pieśni, w tym autorstwa Stanisława Hadyny, założyciela Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”.
Opracował: Paweł Szczotka
